بایگانی برچسب برای: چند معنایی در ترجمه

هفت گفتار درباره ترجمه – دکتر کورش صفوی (گفتار سوم)

گفتار سوم: هم معنایی و چند معنایی در ترجمه

یکی از مشکلاتی که مترجمان تازه کار با آن روبرو هستند، انتخاب واژه مناسب از میان توده واژه هایی است که فرهنگنامه ها به عنوان معادل یک واژه بیگانه بدست می دهند.

هم معنایی[۱] در اصطلاح به معنی یکسانی معنی است. برای فرهنگ نویسان، بسیاری از واژه ها از یک معنی خاص و واحد برخوردارند و به عبارت دیگر، بسیاری از واژه ها هم معنی اند. بدین ترتیب، این امکان برای فرهنگ نویسان وجود دارد تا در مقابل واژه gala انگلیسی از واژه festivity استفاده کنند؛ هر چند که این کار در شرایطی که خواننده معنی هیچکدام از این دو واژه را نداند، غیر قابل استفاده خواهد بود. این مساله کمابیش در تمامی زبانها وجود دارد و از این رو همواره سعی بر آن بوده است تا در فرهنگنامه ها کمتر از واژه های هم معنی استفاده شود و برای روشن شدن مطلب، بیشتر به ارائه توضیح پرداخته شود.

چنین می نماید که زبان فارسی همانند زبان انگلیسی، به دلیل تحولات تاریخی، از نظر واژه های هم معنی غنی است، زیرا واژگان زبان انگلیسی از دو منبع مختلف یعنی از سویی زبان «انگلو ساکسون» و از سوی دیگر زبانهای لاتین، فرانسه و یونانی نشات گرفته است و همین مساله در مورد زبان فارسی نیز که جدا از زبان فارسی میانه، از زبانهایی چون عربی، ترکی و جز آن واژه قرض کرده، صادق است.

از آنجایی که زبان فارسی از دید تاریخی جزو زبانهای هند و ایرانی بوده و صورت کمابیش تحول یافته فارسی میانه است، واژه های تحول یافته از صورت کهن را به عنوان واژه های اصیل فارسی در نظر می گیرند و واژه های عربی، ترکی، فرانسه، انگلیسی و غیره موجود در این زبان را تحت عنوان «خارجی» یا «قرضی» مشخص می سازند. اما باید اذعان داشت که دو اصطلاح «اصیل» و «قرضی» گمراه کننده اند، زیرا جدا از مساله تحول تاریخی، تا زمانی که واژه های مذکور خلائی را در زبان فارسی پر می کنند، اجزای اصلی و طبیعی زبان فارسی به شمار می آیند و ضمنا باید اضافه کرد که شاید برخی از این واژه ها ی اصیل در گذشته ای دور از زبانی دیگر قرض گرفته شده باشند.

در فارسی حتی می توان صورتهای چهارگانه ای را نمونه آورد که یکی «اصیل»، یکی ترکی، یکی مغولی و یکی عربی است – درفش، بیرق، پرچم و علم – هر چند که در میان این واژه ها «پرچم» پر بسامدتر است. با وجود این می توان ادعا کرد که هم معنایی مطلق در میان واژه ها وجود ندارد و هیچ دو واژه ای دقیقا هم معنی نیستند؛ بعید هم به نظر می رسد که در یک زبان، دو واژه با یک معنی واحد بتوانند در کنار هم به زندگی ادامه دهند. ادامه مطلب